Το 1945, στις 22 Δεκεμβρίου, ένα χρόνο μετά τα Δεκεμβριανά, από το λιμάνι του Πειραιά, ξεκινά το θρυλικό ταξίδι του το πλοίο «Ματαρόα».
Ο Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Οκτάβιου Μερλιέ και ο Γενικός Γραμματέα του Ινστιτούτου Ροζέ Μιλλιέξ, οργανώνουν τη μεγαλύτερη αποστολή Ελλήνων φοιτητών- άξιων εκπροσώπων της Ελλάδας στα γράμματα και τις τέχνες-, για σπουδές στη Γαλλία, ώστε μια μέρα να γίνουν αυτοί οι εκπρόσωποι της Γαλλίας και του πολιτισμού της στη χώρα μας. Ο Οκτάβιος Μερλιέ σε συνέντευξή του είπε ότι βασικό κριτήριο επιλογής ήταν η οικονομική κατάσταση των υποψηφίων: «Ήταν φτωχά παιδιά… Δεν θα τους ξεχάσω ποτέ. Οτιδήποτε κι αν επιτύχει κανείς για τέτοιους ανθρώπους θα είναι λίγο». «Κυρίως ήθελα νέους επιστήμονες που θα πήγαιναν στο Παρίσι, τη Λυών, το Μονπελιέ, το Νανσύ, το Στρασβούργο, θα παρακολουθούσαν τη γιγαντιαία δουλειά της ανοικοδόμησης και γυρνώντας κατόπιν στην Ελλάδα θα προσφέρανε τη δημιουργική τους εμπειρία». Για το σκοπό αυτό, μετά από διπλωματικές περιπέτειες, σχεδιάζουν τη μεγάλη έξοδο και ναυλώνουν το Ματαρόα.
Ο φόβος των πολιτικών διώξεων, η απογοήτευση από το αστικό κράτος αλλά και από την κομμουνισταρέικη Ελλάδα -όπως είπε ο Κώστας Αξελός-, η αναζήτηση ευκαιριών και δυνατοτήτων σε έναν νέο κόσμο που ξεκίνησε να χτίζεται μέσα στις στάχτες του, η ανάγκη για δημιουργία σε ένα πλαίσιο ελευθερίας είναι κάποια από όσα έκαναν τον ανθό της ελληνικές τέχνης, διανόησης και επιστήμης να φυγαδευτεί.
Επιβάτες του Ματαρόα ήταν 215 περίπου Έλληνες. Από αυτούς, οι 130 περίπου ήταν υπότροφοι του Γαλλικού Ινστιτούτου μεταξύ των οποίων ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Κώστας Αξελός, η Ελλη Αλεξίου, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Νίκος Σβορώνος, η Μάτση Χατζηλαζάρου, η Μιμίκα Κρανάκη, ο Μάνος Ζαχαρίας. Ο συνθέτης Ιάνης Ξενάκης, ο οποίος είχε τραυματιστεί στο μάτι στα Δεκεμβριανά, έφτασε αργότερα μόνος του στο Παρίσι.
Στο «Ματαρόα» δεν επιβιβάστηκαν μόνο αριστεροί, μεταξύ τους 32 παράνομα μέλη του ΚΚΕ, γόνοι φτωχών οικογενειών, προοδευτικών και φιλοαριστερών πεποιθήσεων αλλά και γόνοι αστικών οικογενειών
Το Ματαρόα θα φτάσει στον Τάραντα της Ιταλίας στις 24 Δεκεμβρίου όπου θα «ξεφορτώσει» το πολύτιμο του φορτίο. Οι επιβάτες του Ματαρόα, θα συνεχίσουν το ταξίδι τους με τραίνο, και θα φτάσουν στις 28 του Δεκέμβρη στο Παρίσι. Ο καθένας ακολουθεί τη δική του πορεία, οι περισσότεροι διαπρέπουν στον τομέα τους, αλλά ελάχιστοι επιστρέφουν.
Το Μαραόα ήταν Νεοζηλανδέζικο πλοίο που ναυπηγήθηκε το 1922 στη Βόρεια Ιρλανδία και στην αρχή ονομάστηκε Diogenes. Το 1926 μεταπωλήθηκε και πήρε το όνομα Mataroa. Στα Πολυνησιακά Ματαρόα σημαίνει «η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια»
Το ΜΑΤΑROA είχε ήδη χαρακτηριστεί ως «πλοίο της ελπίδας», όταν λίγους μήνες νωρίτερα, τον Αύγουστο του 1945, είχαν μεταφερθεί με αυτό στην Παλαιστίνη 173 εβραιόπουλα που είχαν γλιτώσει από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ, καθώς και 1.200 διασωθέντες από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν.
Το Ματαρόα θα τελειώσει τα ταξίδια του το 1957 σε ένα διαλυτήριο πλοίων στη Γλασκώβη. Η καμπάνα του πλοίου βρίσκεται σε ένα σχολείο της Νέας Ζηλανδίας που φέρει το όνομά του.
Το αίτημα του Mataroa είναι το διαχρονικό και ανικανοποίητο αίτημα για ζωή και δημιουργία σε έναν κόσμο ελευθερίας. Ήταν η φυγή προς το μέλλον.
Είπαν για το ταξίδι
«Δεν θα’ χω πια τίποτα δικό μου, τίποτα, ούτε ένα κομμάτι γης για ν’ αγαπήσω. Δε θα’ μαι από κανένα τόπο. Μένει μονάχα στον ορίζοντα μια ασπρίλα ορθάνοιχτη -το μέλλον- κι όσα μας περιμένουν εκεί πέρα». Μιμίκα Κρανάκη, συγγραφέας.
«Αφήναμε πίσω μας την αστική και την εθνική και την κομμουνισταρέικη Ελλάδα και φεύγαμε προς τα έξω σε χώρους που έδιναν ευκαιρίες, δυνατότητες που έγιναν συχνά και πραγματικότητες». Κώστας Αξελός, φιλόσοφος
«Δυστυχώς φοβάμαι ότι αν δεν είχα φύγει, ασφαλώς δε θα μπορούσα να είχα κάνει αυτά τα οποία νομίζω ότι μπόρεσα και έκανα φεύγοντας έξω. Δε θέλω να πω ότι φοβάμαι ότι θα με είχε … φάει η Ελλάδα … αλλά περίπου το αίσθημα είναι αυτό». Κορνήλιος Καστοριάδης, φιλόσοφος
«Ήταν ο πόλεμος, η Κατοχή, γλυτώσαμε, επιζήσαμε και βρεθήκαμε ελεύθεροι στην Ευρώπη. Γύρισα γιατί ένοιωθα ότι έπρεπε να πολεμήσω στο βουνό, ειδάλλως η ζωή εκεί ήταν υπέροχη, μπορεί να μην είχα επιστρέψει.». Μάνος Ζαχαρίας, κινηματογραφιστής.
Πηγές
https://tvxs.gr/news/theatro/thryliko-mataroa-sikonei-agkyra-gia-ti-gallia-ksana
https://iellada.gr/istoria/mataroa-ploio-tis-dianoisis-dekemvrios-toy-1945
https://www.thetoc.gr/politismos/article/mataroa-i-gunaika-me-ta-megala-matia
https://el.wikipedia.org/wiki/Mataroa
ΥΓ. Για το Ματαρόα άκουσα πρώτη φορά στη συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη στο «Παρασκήνιο»
tanzo