Το 478 πχ ιδρύθηκε η Αθηναϊκή Συμμαχία με σκοπό την εξάλειψη του κινδύνου από τους Πέρσες. Βασική αρχή της Συμμαχίας ήταν η ισοτιμία και ο καθένας πρόσφερε χρήμα, πλοία ή στρατεύματα, ανάλογα με τις δυνατότητες του. Το ταμείο της Συμμαχίας το διαχειρίζονταν οι Αθηναίοι, στην αρχή με δίκαιο τρόπο. Το 454 πχ το ταμείο μεταφέρθηκε στην Αθήνα και η Συμμαχία μετατράπηκε σε αθηναϊκή ηγεμονία. Την περίοδο μάλιστα μεταξύ 450-446 πχ επιβλήθηκε στους συμμάχους το νόμισμα των Αθηναίων και οι μόνοι που είχαν δικαίωμα για έκδοση νομίσματος ήταν οι Αθηναίοι. Ο χρυσός αιώνας και τα έργα που έγιναν την εποχή εκείνη στηρίχτηκαν κατά μεγάλο μέρος στο ταμείο της Συμμαχίας. Η διατήρηση και ενίσχυση της Συμμαχίας ήταν υπόθεση ιερή για τους Αθηναίους, καθώς αποτελούσε το μέσον της ευημερίας τους. Καλλιέργησαν μάλιστα την ιδέα ότι σώζουν τις πόλεις της Ελλάδας και ευεργετούν τους συμμάχους τους με το να τους εκμεταλλεύονται. Όσες πόλεις-κράτη έφερναν αντίσταση έβλεπαν το σκληρό πρόσωπο της Συμμαχίας (Μυτιλήνη, Νάξος, Θάσος, Σάλος, Μήλος κ.α.), δηλαδή της ηγεμονικής δύναμης των Αθηνών.
Η περίπτωση των Μήλιων είναι χαρακτηριστική. Το 416 πχ οι Αθηναίοι, παντοδύναμοι ηγέτες της Αθηναϊκής Συμμαχίας, απαίτησαν από τους Μήλιους να προσχωρήσουν «εκουσίως» στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Οι Μήλιοι έπρεπε να πληρώνουν φόρο στη Συμμαχία, και σε αντάλλαγμα οι Αθηναίοι θα τους επέτρεπαν να επιβιώσουν και να νιώθουν ασφαλείς (από τους συμμάχους τους !). Κοινώς, πουλούσαν προστασία όπως ακριβώς κάνουν οι μαφιόζοι.
Από τη μία μεριά η αλαζονεία των ισχυρών και από την άλλη η άρση του αναστήματος του αδύναμου που όμως διαπραγματεύεται τα δίκαια του. Οι ισχυροί Αθηναίοι, με κυνικό τρόπο, ισχυρίζονται ότι αποτελεί κοινό τους συμφέρον να «σώσουν» τους αδύναμους Μήλιους από την καταστροφή που θα υποστούν αν αρνηθούν τη «φιλία» τους.
Ο διάλογος των Μηλίων και Αθηναίων θα μπορούσε να έχει επαναληφθεί ακριβώς ίδιος ανάμεσα στην Ελλάδα και στη Γερμανία που ηγεμονεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Εκείνο όμως που θέλουμε τώρα να κάνουμε φανερό σε σας είναι ότι βρισκόμαστε εδώ για το συμφέρον της ηγεμονίας μας και όσα θα πούμε τώρα σκοπό έχουν τη σωτηρία της πολιτείας σας, επειδή θέλουμε και χωρίς κόπο να σας εξουσιάσουμε και για το συμφέρον και των δυο μας να σωθείτε.
ΜΗΛΙΟΙ: Και πώς μπορεί να συμβεί να είναι ίδια συμφέρον σε μας να γίνουμε δούλοι, όπως σε σας να γίνετε κύριοί μας;
Τελικά οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν, οι Μήλιοι αρνήθηκαν τη «συμμαχία» των Αθηναίων, ενώ οι σύμμαχοί τους Λακεδαιμόνιοι δεν τους βοήθησαν. Οι Αθηναίοι έσφαξαν όλους τους άνδρες, πούλησαν τα γυναικόπαιδα ως δούλους, και εγκατέστησαν στη Μήλο 500 Αθηναίους κληρούχους.
Το ηθικό μεγαλείο των Μηλίων έχει καταγραφεί στην ιστορία, σε αντίθεση με την αλαζονεία του δίκαιου του ισχυροτέρου των Αθηναίων. Εδώ βρίσκεται και η διαφορά του σκεπτόμενου ανθρώπου από τον κτηνώδη. Αυτά συνέβησαν το 416 πχ, λίγα χρόνια πριν το 404 πχ και το δραματικό τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας στη Σικελία καθώς κανείς δεν παραμένει για πάντα ισχυρός
Παρά τη δραματική εξέλιξη που επεφύλαξε η ιστορία για τους Μήλιους, το ηθικό μεγαλείο της στάσης τους απέναντι στο δίκαιο του ισχυροτέρου είναι αυτό κάνει τον ανθρώπινο πολιτισμό να προχωράει προς τα εμπρός. Παρά την καταστροφή των Μηλίων, η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων που οι «αδύναμοι» επέβαλαν το δίκαιο τους και αποδεικνύεται ότι «η ελπίδα», δεν είναι μόνο «παρηγοριά την ώρα του κινδύνου», όπως ισχυρίζονταν οι Αθηναίοι, αλλά γεμίζει με δύναμη και κουράγιο όσους για το δίκιο τους παλεύουν.
tanzo